مقبرهٔ باباقاسم اصفهانی با معماری ایلخانی - وبلاگ سارا

به گزارش وبلاگ سارا، مقبره باباقاسم اصفهانی که در محله سبزه میدان و در جوار میدان عتیق قرار گرفته است با معماری ایلخانی و کاشی های معرقش، یکی از زیباترین آرامگاه هاست.

به گزارش وبلاگ سارا، علاوه بر تخت فولاد، جای جای اصفهان، مقبره ها و آرامگاه های تاریخی علما و عرفا وجود دارند. یکی از این مقبره ها، محل تدفین باباقنام اصفهانی است که در محله سبزه میدان و در جوار میدان عتیق واقع شده است. این مقبره با معماری ایلخانی و کاشی های معرقش، یکی از زیباترین آرامگاه هاست.

مهدی فقیهی، راهنمای گردشگری، در این باره اظهار کرد: در حمله ایلخانان به اصفهان، عوامل آنان دستور داشتند که علما را محترم بشمارند و مقبرهٔ بابا قنام نیز در آن دوران، مورد اکرام نهاده شد، اما با این وجود بعضی از علمای وقت، چون کمال ناماعیل در این هجوم کشته و شهید شدند.

او با بیان اینکه در گذشته علما به بابا یا عمو معروف می شدند و مورد احترام بودند، افزود: برای بعضی از این علما، مقبره هایی به وسیله دولت ها و یا تحت نظر آنان ساخته می شد. برای علمایی که در قید حیات بودند نیز ارشاد یا بیت الارشاد می ساختند.

این راهنمای گردشگری با اشاره به اینکه در محله های اطراف میدان عتیق، مقابر متعددی وجود دارند که ابتدای نام آنان با بابا شروع می گردد، افزود: باید توجه داشته باشید که این بناها که برای علما ساخته می شد، بسیار وسیع تر از این چیزی بوده است که امروزه مشاهده می کنید. به مرور مقبره ها کوچک تر شده و تزئینات آن مخدوش یا تخریب شدند. مقبره بابا قنام نیز از این قائله مستثنی نبوده است.

مقبره باباقنام اصفهانی کجاست؟

فقیهی ادامه داد: طاقِ بازاچه مانندی از روبه روی مقبره شروع و به پشت مقبره که مدرسه محل تدریس بوده، منتهی می شده است. این مدرسه 725 هجری قمری (در دوره سلطان ابوسعید) با نام مدرسه امامیه احداث شده است . دو سند تاریخی و کتیبه سنگی بر دیواره بیرونی مقبره وجود داشته و هم اکنون جای آنها خالی است.

او اعلام نمود: این کتیبه ها متعلق به دو نفر است که الحاقاتی را بر این بنا افزودند. اولی، کسی با نام علی بن عِوَض است که الحاقاتی را بعد از قرن هشتم هجری انجام داده و نفر دوم، آقاهادی پاشنه ساز است که کفاش بوده و عواید شترش را وقف این مقبره نموده بوده است.

این راهنمای گردشگری با بیان اینکه در دوران صفوی حساسیت بر روی مذهب زیاد بود و به همین خاطر در همهٔ بناهای به جای مانده از دوره های قبل، آثار و نمادهای سایر مذاهب، گچ کاری، مخدوش و پاک شده است، افزود: مقبرهٔ باباقنام نیز به این پاکسازی ها دچار و اسامی خلفای راشدین از روی کاشی های چهار ضلعی که نشانۀ مذهب اهل سنت است، مخدوش شده است. البته هنوز نام الله، محمد و علی در قلب این ستاره ها به چشم می خورد.

فقیهی ادامه داد: پشت پنجره مشبکی که بر بدنۀ دیوار وجود دارد، سنگ مزار پهلوان شهیدی است که گفته شده با پهلوانی از محله گلبهار درگیر و کشته می گردد.

او با بیان اینکه در معماری دوره ایلخانان مغول، از طیف رنگی آجرها برای تزئینات استفاده می کردند، گفت: آجرها با توجه به فاصله ای که با کانون آتش دارند، رنگ های متفاوتی پیدا می نمایند. از دوران سلجوقی تعمداً آجرها را با مقداری فاصله از یکدیگر نصب می کردند و بر روی گچ میان آجرها به عنوان تزئینات، کلماتی را می نوشتند. این فاصله ها اکنون بر سردر ورودی مقبرهٔ باباقنام دیده می گردد.

این راهنمای گردشگری، درخصوص آثار سوختگی که بر درب مقبره باباقنام به چشم می خورد، توضیح داد: درب این مقبره چندین بار در گذشته به علت سوختگی تغییر نموده و علت آتش سوزی نیز این است که بعضی از مردم گمان می کردند علائم به کار رفته در تزئینات بنا، گویای این است که بابا قنام پیرو مذهب اهل سنت بوده است.

فقیهی با اشاره به عنوان قطب ربانی صمدانی محمد باباقنام اصفهانی بر کتیبه بزرگ ورودی مقبره که کاشی کاری شده است، اظهار کرد: این کتیبه به ما می گوید که در حقیقت نام اصلی باباقنام، محمد بوده است. یکی از شاگردان او در سال 741 هجری قمری به نام سلیمان ابن حسن طالوت دامغانی، این بنا را برای استادش می سازد.

او اظهار کرد: با وجودی که صفویه بر مذهب، توجه و حساسیت نشان می داد اما افراد خیری بودند که یا قبول نداشتند که باباقنام پیرو اهل سنت بوده و یا به مذهب او بی توجه بودند. به همین علت بعدها کتیبه ای با عنوان توفیق یافت عزت آثار آقا زمان بن آقا جمال میوه فروش تعمیر کرد گنبد عالم متعالی سبحانی بابا قنام اصفهانی فی شهر رجب المرجب سال 1044 اضافه شد و نشان می دهد که شخصی به نام آقا زمان که فرزند آقا جمال میوه فروش است نیز برای این مقبره در دوره شاه صفی صفوی هزینه نموده است.

مقبره باباقنام مربوط به سدهٔ 8 ه . ق است و در اصفهان، چهار راه ابن سینا، کوچه بابا قنام واقع شده و این اثر در تاریخ 15 دی 1310 با شمارهٔ ثبت 100 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

این راهنمای گردشگری، با اشاره به اینکه داخل ستاره های چهار ضلعی زیر سقف، نام الله و محمد و سایر ناماءالله نیز نوشته شده است، افزود: ساخت گنبدهای چند ضلعی در دوران مغول رواج داشت و گنبدها یا به صورت مخروطی شکل و یا به شکل هرمی ساخته می شدند.

فقیهی درخصوص گنبد بنا اعلام نمود: گوی هایی که بر روی این گنبد نصب شده اند، کُلاله نام دارند. اهل سنت به نشانه مذهب شان، از هلال ماه و شیعیان نیز از نماد یک دست با جنس برنج استفاده می نمایند. استفاده از این گوی ها نیز پس از دوره مغول نصب شده و نشانه این است که عالم مدفون زیر گنبد، به شیعیان نیز تعلق دارد.

او با ورود به داخل مقبره اعلام کرد: دورتادور مقبره با مقرنس های آجری تزئین شده و کتیبه کاشی کاری شده ای از آیه اول تا پنجم سوره اسراء نیز در کنار آن به چشم می خورد. نوشتن این آیات در مقابر رایج بوده است. صندوق قبر در مرکز مقبره واقع شده است. محرابی نیز در این محل وجود دارد که بخش هایی از تزئیناتش به همراه یک کتیبۀ نقطه چین الله به جای مانده است.

این راهنمای گردشگری با اشاره به اتاقک کناری مقبره، توضیح داد: این اتاقک، به محیط وسیعتری متصل می شده که امروزه در دسترس نیست. حفره های داخل دیوارهای این اتاقک برای جای شمع استفاده می شده است. این مکان پس از رحلت باباقنام به عنوان چله خانه به وسیله عرفا و علما مورد بهره برداری قرار می گرفت. استفاده از این مکان ها به عنوان خانقاه و چله خانه بعدها در مقبره به کار رفتند و از ابتدا مقبره چنین کارکردی نداشته است. برای درک وسعت این مقبره ، می توان گفت که به مقدار مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی، بزرگ بوده است.